Welke banen voegen iets toe aan onze maatschappij en welke banen vernietigen waarde?
“Meer dan 20% van de werkende mensen in het Westen heeft het idee dat wat ze doen helemaal geen zin heeft. Toch werken ze zich een ongeluk en verdienen samen miljarden. Waarom stoppen we dan niet met die bullshitbanen?”
Misschien heb jij de uitzending VPRO Tegenlicht van 24 maart 2019 ook gezien.
De documentaire over bullshitbanen zet aan tot nadenken over het thema ‘waardevol werk’; een belangrijk topic in mijn coachtrajecten.
Enerzijds is wat werk waardevol maakt of niet, heel subjectief. Het is afhankelijk van de bijdrage die jij wilt leveren met het werk dat je doet en de betekenis die jij geeft aan je werk. Anderzijds kun je de thematiek in breder perspectief bezien en algemeen maatschappelijk dan wel economisch benaderen.
Je kunt er dan ook kwantitatief onderzoek naar doen en bijvoorbeeld in cijfers uitdrukken welke banen waarde toevoegen aan onze maatschappij en welke banen waarde vernietigen. Dus welke beroepen onze maatschappij vooruithelpen en welke ons op achterstand zetten.
Kunnen we een einde maken aan de bullshitbaan?
In zijn algemeenheid moet je die vraag denk ik, vooralsnog negatief beantwoorden. Maar op individueel niveau is het zeker mogelijk om te kappen met een bullshitbaan. Ook al is dat lang niet altijd gemakkelijk.
Een bullshitbaan of waardevol werk
David Graeber komt in zijn boek Bullshit jobs na een aantal werkdefinities al redenerend tot zijn uiteindelijke definitie van een bullshitbaan:
“Een onzinbaan is een vorm van betaald werk, die zo volkomen zinloos, overbodig of schadelijk is, dat zelfs de werknemer het bestaan ervan niet kan rechtvaardigen, hoewel de werknemer zich, als onderdeel van de arbeidsvoorwaarden, verplicht voelt om te doen alsof dat niet het geval is.”
De bezigheden in een onzinbaan zijn voor een groot gedeelte nutteloos en overbodig en dragen niet bij aan een betere maatschappij. Een aantal concrete voorbeelden daarvan, lees je in een van mijn vorige artikelen.
Publieke en private bureaucratieën lijken steeds meer op elkaar
Publieke bureaucratieën krijgen steeds meer het karakter van bedrijven en de private worden steeds meer in het overheidssysteem opgenomen.
Lang werd er gesproken over de bureaucratie bij de overheid. En het deels zinloze werk dat daarmee gepaard gaat. Maar steeds meer corporates zijn intern georganiseerd als een bureaucratie, als een overheid. Het zijn corporate bureaucratieën geworden.
Zoals een van mijn coachklanten het een beetje cynisch noemde: “de een na de ander moet over van alles en nog wat, zijn plasje doen.”
Graeber labelt die ontwikkeling als managers feodalisme, als afgeleide van het klassieke feodalisme.
De feodale managers cultuur terroriseert volgens Graeber de huidige werkvloer en maakt die improductief. Mensen op de werkvloer tellen niet of nauwelijks mee. Wel de mensen die daarboven zitten en hun prestige ontlenen aan hoeveel mensen er onder hen werken.
Een groot verschil met het klassieke feodalisme is dat in het klassieke feodalisme de werkers hun eigen werk konden managen. Zij hadden geen managers. Terwijl in de feodale managers cultuur alleen mensen die zelf het vak op de werkvloer niet meester zijn, het voor het zeggen hebben. Aldus Graeber.
Zo kan het gebeuren dat je als leidinggevende niet inhoudelijk geschoold hoeft te zijn in of ervaring hoeft te hebben op het vakgebied van de mensen waaraan jij leidinggeeft. En naarmate je hogerop komt op de carrièreladder, wordt dat nog duidelijker.
Een groot internationaal bedrijf lijkt veel meer op de overheid dan het Midden- en Klein Bedrijf (MKB)
Met regelmaat hoor ik van mijn coachklanten dat ze het liefst bij corporates werken. Liever dan in het MKB.
Nu is het wellicht zo dat je bij een corporate meer doorgroeimogelijkheden hebt en kansen om je te ontwikkelen door het volgen van een training of opleiding. Maar het is zeer de vraag waar je het best op je plek bent als je op zoek bent naar waardevol werk.
Wat dat betreft is het mooi om de uitzending van Tegenlicht nog eens te bekijken en de ervaringen van ex-werknemers van een corporate te horen.
Onder anderen zorgmedewerkers, doen het meest waardevolle werk
Welke beroepen helpen onze maatschappij vooruit en welke zetten onze maatschappij op achterstand?
Eilis Lawlor, politiek econoom deed er onderzoek naar.
Zij kwam tot de conclusie dat een bankier voor elk Britse Pond (GBP) die hij betaald kreeg, zeven Pond vernietigde. In de vorm van de kosten van de financiële crisis en het verlies aan Bruto Binnenlands Product (BBP).
Reclamemensen vernietigden voor elk Pond dat ze verdienden, 11 Pond. Daarbij werd gekeken naar een aantal factoren. Overconsumptie en wat het kost om te produceren, ook kijkend naar de grondstoffen die we gebruiken en de invloed daarvan op de klimaatverandering. De kosten van overgewicht, angstklachten en schuldenproblematiek.
Aan de andere kant doen werkenden in de kinderverzorging volgens haar onderzoek heel waardevol werk. Per Britse Pond dat zij verdienen voegen zij ruim 9 Pond toe aan de samenleving. Terwijl zij, net als mensen die bijvoorbeeld werken in de ouderenzorg, slecht betaald krijgen.
Het is dus goed om als je meer zicht wilt krijgen op beroepen/functies in de zin van waardevol werk, dat werk kritisch te bekijken en ook in een bredere context te plaatsen. Een algemeen maatschappelijke dan wel economische context.
“Werk dat lijkt hogere kwalificaties te vereisen, dat ervaar ik nu toch wel als een deceptie. Er is toch wel heel veel werk waar je vraagtekens bij kunt zetten”
(Maartje van der Knaap, ex trainee in Tegenlicht )
Kappen met een in jouw ogen bullshitbaan is moeilijk, maar niet onmogelijk
Het is goed om van tijd tot tijd pas op de plaats te maken en je af te vragen ‘Hoe wil ik verder in mijn loopbaan?’.
Zeker als je jezelf niet langer kunt vinden in jouw baan en het bestaan daarvan niet kunt rechtvaardigen. Bijvoorbeeld omdat er te veel gekeken wordt naar productiviteit en te weinig naar zaken die er voor jou echt toe doen.
Voorbeelden daarvan hoor ik met regelmaat van mijn coachklanten. Vaak is dat voor hen ook dé aanleiding om contact met mij op te nemen als loopbaancoach.
Om te komen tot een antwoord op hun loopbaanvraag is de vraag ‘Waarom doe je wat je doet in je werk?’ belangrijk. Die vraag kun je zien als een afgeleide van de vragen ‘Wat betekent werk voor jou?’ en ‘Welke bijdrage wil je leveren met wat je doet in je werk?’.
Dat zijn zingevingsvragen en die zijn vaak niet een, twee, drie te beantwoorden. Maar heb je het antwoord gevonden, dan biedt dat houvast om keuzes met betrekking tot werk aan af te meten.
Voordat je het roer rigoureus omgooit is het dan goed om te bekijken in hoeverre je aanpassingen kunt creëren in je huidige werk, waardoor je dichter komt bij jouw missie met betrekking tot werk. Dat kan zijn bij je huidige werkgever, maar ook bij een andere werkgever, in hetzelfde vakgebied en mogelijk in dezelfde sector.
Weet je bij voorbaat dat je de aanpassingen niet kunt maken, of wil je zoals een van mijn coachklanten op zoek naar out of the box mogelijkheden, passend bij waar jij warm voor loopt? Dan kan de insteek zijn dat je jouw koers rigoureus wijzigt.
Dat is spannend, want het betekent breken met zekerheden. Breken met je arbeidsverleden, breken met zekerheid van inkomen, misschien breken met je sociale kring.
Kappen met een met een in jouw ogen bullshitbaan is dan ook niet gemakkelijk, maar als weet en hebt doorleefd waarom je het doet, dan geeft dat energie om er vol voor te gaan.
Ik zie daarvan volop voorbeelden bij mijn coachklanten.
Ben jij niet gelukkig met het werk dat je doet?
Maar weet je ook niet doet hoe je het aan moet pakken om te komen tot voor jou waardevol werk?
Neem gerust contact met me op.
Ik help je graag verder.
